Tvö geimför rekast į tungliš ķ kvöld

Uppfęrt kl. 22:40 - Geimförin rįkust į tungliš į fyrirhugušum tķma. Įrekstrarstašurinn — fjalliš — hefur veriš nefnt Sally Ride eftir fyrstu bandarķsku konunni sem fór śt ķ geiminn en hśn lést į įrinu. Hśn hafši umsjón meš MoonKAM, myndavélum ķ GRAIL sem grunnskólanemendur ķ Bandarķkjunum gįtu notaš.

- - -

Ķ kvöld klukkan 22:28 aš ķslenskum tķma munu Ebb og Flow, tvö geimför NASA ķ GRAIL leišangrinum, rekast į ónefnt fjall nęrri noršurpól tunglsins.

Ebb og Flow hafa hringsólaš um tungliš, eitt fyrir aftan hitt, frį įrsbyrjun 2012.

Žótt geimförin séu enn viš hestaheilsu eru žau aš verša eldsneytislaus. Til aš koma ķ veg fyrir žau falli ekki į žį staši žar sem Apollo tunglfaranir lentu var įkvešiš aš binda endi į leišangurinn og lįta žau rekast į fyrirfram įkvešinn staš į tunglinu.

En hverju hafa žessi geimför įorkaš?

GRAIL śtbjó nįkvęmasta žyngdarsvišskort sem gert hefur veriš af öšrum hnetti en jöršinni. Meš žvķ er hęgt aš skyggnast inn ķ tungliš og įtta sig į uppbyggingu žess.

Męlingarnar fóru žannig fram aš Ebb og Flow var flogiš ķ röš ķ kringum tungliš meš 175 til 225 km millibili. Ķ leišinni skiptust žau į śtvarpsmerkjum sem męldi nįkvęmlega fjarlęgšina į milli žeirra.

Žegar annaš gervitungliš fór yfir svęši meš sterkt eša veikt žyngdarsviš — til dęmis yfir gķg eša fjall (sbr. myndin hér undir) — breyttist fjarlęgšin milli žeirra lķtillega (jókst eša minnkaši).

thyngdarsvid.jpg

Mynd: Emily Lakdawalla/Stjörnufręšivefurinn (ķsl.)

Meš žvķ aš męla breytinguna nįkvęmlega var hęgt aš śtbśa nįkvęmasta kort af žyngdarsviši tunglsins sem gert hefur veriš:

711363main_andrews-hanna-1-pia16578-43_946-710.jpg

Mynd: NASA/JPL-Caltech/CSM

Mešal žess męlingar Ebb og Flow sżndu, var aš žykkt skorpu tunglsins er 34 til 43 kķlómetrar, mun minna įšur var tališ. Einnig fundust grafnir gķgar og dęldir (dęmi um grafinn gķg į jöršinni sem kemur ašeins fram meš žyngdarmęlingum er Chixculub gķgurinn ķ Mexķkó) og stórir og žykkir berggangar undir yfirboršinu.

Gögn Ebb og Flow styšja lķka kenninguna um myndun tunglsins; aš tungliš hafi oršiš til eftir įrekstur stórs hnattar viš jöršina.

Įrekstur GRAIL veršur į nęrhliš tunglsins en žrįtt fyrir žaš er ekki bśist viš neinum myndum af honum žvķ svęšiš veršur ķ myrkri žegar hann į sér staš.

Ebb rekst fyrst į tungliš en Flow 30 sekśndum sķšar. Ašfallshorniš er ašeins 1,5 grįšu yfir lįréttu į fjallshlķš sem hallar um 20 grįšur svo gķgarnir sem myndast verša ekki żkja stórir, ef til vill rétt rśmur metri eša svo. Ef förin rękjust lóšrétt į tungliš yršu il 3 til 4 metra breišir gķgar. Įrekstrarhrašinn veršur um 1,7 km į sekśndu.

Ķ kjölfar įrekstursins flżgur Lunar Reconnaissance Orbiter yfir svęšiš ķ leit aš gķgunum. Žaš veršur žó ekki fyrr en eftir tvęr vikur žegar sólin rķs loks yfir svęšinu. Vķsindamenn vonast til aš lęra um eiginleika fjallsins meš žvķ aš skoša efniskvettuna śt frį gķgnum.

713735main_zuber-1-pia16603b-43_946-710.jpg

Hęgt veršur aš fylgjast meš umfjöllun um GRAIL og įreksturinn hér hjį NASA/JPL.

- - - -

Viš minnum einnig į tķu bestu stjörnuljósmyndir įrsins 2012. Kķkiš į žęr!

Og svo aušvitaš jólabókina ķ įr, bók um Higgs-eindina sem komin er śt į ķslensku. Viš hvetjum allt įhugafólk um vķsindi til aš nęla sér ķ hana. Pantašu hana nśna!

- Sęvar Helgi


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband