Sólin öll að koma til

Undanfarin tvö ár hefur sólin verið einstaklega óvirk. Raunar hefur virknin ekki verið minni í meira en öld. Af þeim sökum hafa fallegar norðurljósasýningar verið óvenju fátíðar. 

En svo virðist sem sólin sé öll að koma til. Virknin virðist vera að aukast eins og sjá má á myndunum hér undir:

Myndirnar sýna sólina í dag, 25. janúar. Myndin vinstra megin sýnir sólina nokkurn veginn í sýnilegu ljósi. Á henni sjást tvö sólblettasvæði, annað á norðurhveli en hitt á suðurhveli. Nyrðri hópurinn kallast 1042 en syðri 1041. Báðir hóparnir eru hluti af nýrri sólblettasveiflu og eru myndunarsvæði þeirra í samræmi við það. Við upphaf nýrrar sólblettasveiflu myndast sólblettir fyrst á háum breiddargráðum. Þegar líður á sólblettasveifluna færist myndunarsvæðið nær miðbaug. Þetta sést vel á hinu svonefnda fiðrildalínuriti.

Myndin hægra megin sýnir kórónu sólar. Kórónan er yfir milljón °C heit og geislar þ.a.l. aðallega frá sér orkuríku útfjólubláu ljósi. Á þessari mynd sést 1,5 milljón °C heitt ljós með 530 nanómetra bylgjulengd. Við þennan feykilega hita hafa járnatómin misst 13 af 26 rafeindum sínum. Slík atóm, eða öllu heldur jónir, eru venjulega táknuð Fe¹³⁺.

En hvers vegna er virkni sólar svona sveiflukennd? Þann 9. febrúar verður nýjum sólkönnuði skotið út í geiminn, Solar Dynamics Observatory, sem meðal annars á að leita svara við þeirri spurningu. Ljósmyndir verða teknar á tíu bylgjulengdum á tíu sekúndna fresti. Solar Dynamics Observatory á að senda daglega 1,5 terabæt af gögnum sem samsvarar því að maður hlaði niður hálfri milljón laga á degi hverjum. Ljósmyndir geimfarsins af sólinni verða 4096 x 4096 pixlar með tífalt meiri upplausn en háskerpusjónvarpsmyndir, eða sambærileg gæði og maður sér og upplifir í IMAX kvikmyndahúsi. Þannig verður unnt að koma auga á smáatriði á sólinni sem hafa sjaldan eða aldrei sést áður.

Það eru óneitanlega spennandi tímar framundan í rannsóknum á sólinni. 

Í sumar munum við veita þér nokkur tækifæri til að skoða þessa nálægustu sólstjörnu í nálægð. Nánar að því næsta sumar.

Ítarefni á Stjörnufræðivefnum

• Sólin
• Sólkórónan
• Solar Dynamics Observatory (geimfar)

Að lokum minnum við áhugasama á námskeið í stjörnufræði og stjörnuskoðun!