Skoðaðu sólina með okkur á Menningarnótt

Ef veður leyfir á Menningarnótt ætlum við að setja upp sólarsjónauka á Austurvelli og bjóða þér að skoða sólina með okkur. Þar verðum líklega við styttuna af Jóni Sigurðssyni frá klukkan 13:30 til 16:30.

Það getur verið ótrúlega gefandi að skoða nálægustu stjörnuna á himninum: Sjálfa sólina. Sólin er nefnilega síbreytileg.

Við verðum með tvær, jafnvel þrjár, tegundir af sólarsjónaukum: White light, vetnis-alfa og hugsanlega kalsíum-kalín. Með white light sólarsíum (eins og sést á sjónaukanum hér hægra megin) skoðum við sýnilegt „yfirborð“ sólarinnar, þar sem sólin verður ógegnsæ í sýnilegu ljósi. Prýði einhverjir sólblettir sólina á laugardaginn er best að skoða þá í gegnum þessa síu.

Skemmtilegast er að skoða sólina í gegnum svonefnda vetnis-alfa sólarsjónauka. Með vetnis-alfa sólarsjónaukum skoðum við eina tiltekna litrófslínu í ljósinu frá sólinni sem hefur 656 nanómetra bylgjulengd. Þessi litrófslína kemur frá rauðglóandi vetni í sólinni. Þess vegna er sólin rauð í gegnum vetnis-alfa sjónauka. 

Með vetnis-alfa sjónaukum er hægt að sjá sólgos sem við köllum sólstróka. Stundum eru gosin mjög tignarleg og standa langt upp úr sólinni. Fyrir kemur að við sjáum líka sólgos sem ber í skífu sólar. Þá horfum við í raun ofan á sólgosin. Slík fyrirbæri kallast sólbendlar.

Erfiðast er að skoða sólina með kalsíum-kalín sjónauka. Ástæðan er sú að við horfum nánast inn í útfjólubláa hluta sólarljóssins á bylgjulengd sem sum mannsaugu greina hreinlega ekki. Í gegnum þennan sjónauka er sólin þess vegna fallega dimmfjólublá á litinn.

Það er kalsíum í sólinni sem gefur frá sér þessa bylgjulegnd en kalsíum telur aðeins 0,008% af massa sólar. Mér finnst persónulega mjög skemmtilegt að skoða sólina með þessum sjónauka vegna þess hve krefjandi það er. Með sjónaukanum sjást „vel“ virk svæði umhverfis sólblettasvæðin sem kallast sólflekkir. Sólflekkirnir eru ljósleitir vegna þess að gasið er þar er þónokkru heitara en í kring.

Nú krossleggjum við bara fingur og vonumst eftir góðu veðri á laugardaginn. Sjáumst þá!

- Sævar