Blátt tungl á morgun og glæsilegar myndir af Satúrnusi

Á morgun (föstudag) er fullt tungl (kl. 13:58). Það heyrir svo sem ekki til tíðinda nema þetta er í annað sinn í ágúst sem tunglið er fullt (fyrst 2. ágúst). Þegar tungl er fullt tvisvar í einum mánuði er sagt að hið síðara sé „blátt“, þótt litur þess sé nú reyndar alveg sá sami og venjulega. Tunglið getur orðið blátt ef mikil aska eða sót er í lofthjúpnum en þannig er ekki ástatt nú.

Fullt tungl rís alltaf á sama tíma og sólin sest. Kíktu í austurátt um klukkan 21 annað kvöld. Þar skríður máninn upp á himininn, risastór að því er virðist, og appelsínugulur eða rauðleitur. Síðar um kvöldið, þegar tunglið er komið hærra á himininn, virðist það hafa skroppið aðeins saman og gránað. Hvers vegna?

Það sem þú ert að upplifa er tunglskynvillan svonefnda. Tunglið virðist stærra við sjóndeildarhringinn en það í raun og veru er vegna þess hvernig við skynjum lögun himinhvelfingarinnar. Þú getur sannreynt skynvilluna sjálf(ur) með því að beygja þig og horfa á tunglið á hvolfi. Hvað gerist? Tunglið minnkar. Reistu þig við og tunglið stækkar! Magnað, ekki satt? Tunglið er nokkurn veginn alveg jafn stórt við sjóndeildarhringinn og þegar það er hæst á lofti.

En hvernig útskýrum við litamuninn? Hvers vegna er tunglið appelsínugult eða rauðleitt þegar það er lágt á lofti en grátt hátt á lofti?

Tunglið endurvarpar því sólarljósi sem á það fellur. Þegar tungl er lágt á lofti þarf ljósið að ferðast lengri vegalengd í gegnum lofthjúpinn. Við það verður rauði liturinn í ljósinu allsráðandi og tunglið tekur á sig rauðan eða appelsínugulan blæ. Ljósið ferðast skemmri leið þegar tunglið er hátt á lofti og þá er blái liturinn allsráðandi.

Glæsilegar myndir af Satúrnusi

Það eru víst fleiri reikistjörnur í sólkerfinu en Mars. Ein sú allra fegursta er Satúrnus:

(Smelltu tvisvar til að stækka myndina) Mynd: NASA/JPL-Caltech/SSI

Ó mæ!

Hér sjást Satúrnus með hringana nánast á rönd og stærsta tungl hans Títan í náttúrulegum litum. Sjá má hvernig næfurþunnir hringarnir varpa skuggum á suðurhvel reikistjörnunnar. Suðurhvelið er einnig að taka á sig bláleitan blæa sem er merki þess að vetur nálgast. Myndin var tekin 6. maí síðastliðinn þegar Cassini geimfarið var tæplega tvisvar sinnum lengra í burtu frá Títan en tunglið er frá jörðinni.

Hér er önnur ekki síðri mynd af hringunum fyrir framan Títan:

(Smelltu tvisvar til að stækka myndina) Mynd: NASA/JPL-Caltech/SSI

Norðurhluti lofthjúpsins Títans sést vel sem og norðurpólhettan. Hringarnir sýnast dökkur að hluta vegna skugga frá Satúrnusi. Sjá má glitta í Títan í gegnum hringana (mjó rönd). Myndin var tekin 16. maí síðastliðinn þegar Cassini var í um 1,9 milljón km fjarlægð frá Títan.

- - - 

Bendi á tvær forvitnilegar fréttir sem birtust í gær:

• Kepler uppgötvar sólkerfi um tvístirni

• Sæt niðurstaða ALMA

Minni líka á Stjörnufræðivefinn á Facebook. Við buðum fólki þar í stjörnuskoðun um daginn!

- Sævar Helgi

Athugasemdir

[Manni (IP-tala skráð) 31.8.2012 kl. 23:37]

Ég skrapp út fyrir bæinn í veikri von um að sjá til himins þrátt fyrir leiðinda veður. Viti menn, skyndilega sá ég til himins og þá blasti við fagurblár máninn. Makalaust flott!

Takk fyrir ábendinguna.