Stjörnufræðivefurinn bloggar

19.9.2012 | 20:57

Curiosity sér deildarmyrkva á sólu og staðnæmist við píramídalaga stein

Eftir tæpar sex vikur á yfirborði Mars er Curiosity nú kominn rúmlega hálfa leið að Glenelg, fyrsta stóra rannsóknarstoppinu. Hann hefur ekið um 290 metra til þessa, mest um 40 metra á einum degi en stoppað reglulega til að halda áfram að prófa tækin. Hér undir sést hvar jeppinn hefur ekið hingað til.

Mynd: NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

Í gær staðnæmdist Curiosity um tvo og hálfan metra fyrir framan þennan píramídalaga stein:

Mynd: NASA/JPL-Caltech

Steininn er 25 cm á hæð og 40 cm breiður og er kallaðir „Matijevic“ til heiðurs Jake Matijevic, verkfræðingi sem starfaði við leiðangurinn en hann lést fáeinum dögum eftir lendingu. Lögun steinsins má líklega rekja til vindveðrunar í milljarða ára.

Curiosity mun rannsaka steininn með MAHLI smásjánni og efnagreina með APXS litrófsritanum og ChemCam (sem skýtur leysigeisla á steininn).

Síðan heldur förin áfram að Glenelg, svæði sem markar mót þriggja ólíkra landslagsgerða. Eitt þeirra er ljósleitt og lagskipt og geimför á braut um Mars hafa sýnt að hefur háa varmatregðu (sjá myndina efst). Með öðrum orðum viðheldur svæðið varma vel og er lengi að losa sig við hann á næturnar.

Þetta ljósleita svæði sést á myndinni hér undir. Þetta er í fyrsta sinn sem við sjáum smáatriði á svæðinu en jarðfræðingar eru mjög spenntir að rannsaka það. Á þessum stað verður væntanlega grafið í jarðveginn í fyrsta sinn.

Mynd: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Á Glenelg sjást nú líka dökkar rákir sem sjást illa eða alls ekki á gervitunglamyndum. Sennilega eru þær annars konar setlög. Kemur í ljós.

Ekki er vitað nákvæmlega hvenær jeppinn kemur á Glenelg en líklega innan næstu tveggja vikna.

Fóbos og Deimos ganga fyrir sólina

Á braut um Mars eru tvö lítil tungl sem nefnast Fóbos og Deimos. Fóbos er aðeins um 8 klukkustundir að ganga umhverfis Mars en Deimos um 30 klukkustundir. Bæði tungl eru mjög nálægt Mars og raunar svo nálægt að aðeins er hægt að sjá þau ganga fyrir sólina í kringum miðbaug.

Curiosity er einmitt við miðbaug Mars svo annað slagið sér hann sólmyrkva á Mars. Þetta vissu vísindamenn áður en leiðangurinn hófst svo þeir komu fyrir sólarsíu í MastCam myndavélinni.

Frá Curiosity séð er Fóbos aðeins fjóra tíma að ganga yfir himininn, frá vestri til austurs — öfugt við Mánann sem gengur frá austri til vesturs — svo þvergöngurnar, eða myrkvarnir, standa stutt yfir eða í örfáar mínútur.

Þann 13. september síðastliðinn fylgdist Curiosity með Fóbosi ganga fyrir sólina og tók þá þessar myndir af deildarmyrkva á sólinni séð frá Mars(!):

Mynd: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Í þetta sinn huldi hluti Fóbosar 5% af sólinni þegar mest var. Hefðum við staðið á tindi Sharpfjalls, nokkra tugi km frá jeppanum, hefðum við séð allt tunglið fyrir sólinni en vegna þess hve lítið það er sæjum við hringmyrkva. Gögn frá REMS tækinu sýndu 5% minnkun á útfjólublárri geislun á yfirborðinu á meðan myrkvinn stóð yfir.

En hvers vegna fylgjast vísindamenn með þessum atburðum? Til þess að ákvarða nákvæmlega brautir tunglanna.

Fóbos er mjög nálægt Mars og er smám saman að nálgast reikistjörnuna vegna flóðkrafta. Deimos er aftur á móti að fjarlægjast, rétt eins og tunglið okkar er að fjarlægast jörðina. Flóðkraftarnir breyta braut Fóbosar með tímanum svo eftir um 50 milljónir ára eða svo mun hann annað hvort rekast á Mars eða tvístrast og mynda hring um reikistjörnuna.

Með því að mæla nákvæmlega breytingar á brautum tunglanna fást upplýsingar um innviði þeirra og innviði Mars. Upplýsingar um innviðina eru mjög mikilvægar til að læra um þróun reikistjörnunnar (næsti Marsleiðangur verður sendur gagngert til að gera rannsóknir á innviðum Mars).

Fyrir örfáum dögum gengu bæði tungl í einu fyrir sólina og náðust myndir af því sem enn eru ekki komnar til jarðar. Auk þess náðust myndir af sólinni deildarmyrkvaðri við sólarupprás.

Við fáum þær merkilegu myndir innan tíðar.

Fyrirlestur um Curiosity

Fimmtudagskvöldið 27. september næstkomandi heldur undirritaður fyrirlestur um Curiosity á félagsfundi Stjörnuskoðunarfélags Seltjarnarness í Valhúsaskóla. Erindið hefst klukkan 20:00. Allir hjartanlega velkomnir.

Við ætlum að taka erindið upp og setja það síðan á netið fyir áhugasama.

Námskeið í stjörnufræði og stjörnuskoðun

Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness og Stjörnufræðivefurinn bjóða upp á námskeið fyrir þá sem hafa áhuga á stjörnufræði og stjörnuskoðun. Sams konar námskeið hafa verið haldin síðustu misseri við góðar undirtektir þátttakenda.